Kryteria Diagnostyczne dla Badań Psychosomatycznych (Diagnostic Criteria for Psychosomatic Research, DCPR) to zbiór definicji 12 zespołów psychosomatycznych wprowadzonych przez międzynarodową grupę klinicystów.
Aczkolwiek powstał on początkowo tylko jako wyraz panującego wśród nich poczucia niezadowolenia z istniejącego sposobu klasyfikacji zaburzeń psychosomatycznych stał się on interesującym konceptem klinicznym. Czymś zdecydowanie szerszym niż tylko kolejna klasyfikacja diagnostyczna.
Dlaczego?
Bo w naszej ocenie po pierwsze dobrze opisuje złożoność etiologiczną i objawową chorób psychosomatycznych i zaburzeń somatoformicznych. Po drugie zaś dzięki lepszemu rozumieniu tych zaburzeń nasza efektywność lecznicza może być znacznie lepsza – pozwala nam to skoncentrować się nie tylko na terapii objawowej, ale też usunąć przyczyny tych schorzeń.
Co dokładnie opisuje DCPR?
Wyróżniono w niej następujące zespoły (zespołów objawowych, predyspozycji behawioralnych, osobowościowych, poznawczych i afektywnych): lęk o zdrowie, fobię, choroby, tanatofobię, zaprzeczanie chorobie, funkcjonalne, objawy somatyczne wtórne do zaburzeń psychicznych, uporczywe somatyzacje, objawy konwersji, reakcję rocznicową, nastrój irytacji, wzór zachowania A, postawę rezygnacji/demoralizację oraz aleksytymię.
Opis podstawowych kryteriów diagnostycznych tychże zespołów znajduje się poniżej:
Lęk o zdrowie
- Lęk przed zachorowaniem
- Obawy związane z chorobą
- Obawy pomimo medycznego wyjaśnienia
Fobia choroby
- Lęk przed wystąpieniem ciężkiej choroby
- Lęk przed rozwijającą się chorobą
Tanatofobia
- Przekonanie o zbliżającej się śmierci
- Lęk wywołany informacjami kojarzącymi się ze śmiercią
- Unikanie informacji kojarzących się ze śmiercią
Zaprzeczanie chorobie
- Niezgłaszanie symptomów chorobowych
- Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich
- Potwierdzona diagnoza choroby
Funkcjonalne objawy somatyczne wtórne do zaburzeń psychicznych
- Częste objawy somatyczne
- Brak medycznego wyjaśnienia
- Współwystępujące zaburzenie psychiczne
- Psychopatologia poprzedzająca objawy somatyczne
Uporczywe somatyzacje
- Występowanie objawów somatycznych
- Brak medycznego wyjaśnienia
- Efekty uboczne związane z zażywaniem leków
- Nasilenie objawów po ingerencji medycznej
- Obecność dodatkowych problemów somatycznych
Objawy konwersji
- Objawy sensomotoryczne
- Brak medycznego wyjaśnienia
- Poprzedzające wydarzenia stresujące
- Występowanie tych samych objawów w przeszłości
- Ambiwalencja w zgłaszaniu objawów
- Cechy osobowości histrionicznej
Reakcja rocznicowa
- Charakterystyczne wydarzenia poprzedzające symptomy
- Współwystępowanie ze znaczącymi datami i wydarzeniami
- Podobne objawy u członków rodziny
Wzór zachowania A
- Przymus pracowania
- Poczucie presji czasu
- Szybkość w mówieniu i poruszaniu się
- Wrogość
- Drażliwość
- Tendencja do szybkiego działania
- Natłok myśli
- Potrzeba osiągnięć
- Rywalizacja
- Objawy somatyczne
Nastrój irytacji
- Wzmożony wysiłek, aby nie stracić kontroli
- Niekontrolowane wypowiedzi lub zachowania
- Uczucie niepokoju
- Objawy somatyczne
Postawa rezygnacji / demoralizacja
- Poczucie porażki
- Poczucie braku kompetencji
- Bezradność i brak nadziei
- Współwystępowanie z objawami zaburzenia somatycznego
Aleksytymia
- Trudność w opisywaniu uczuć
- Trudność w wyrażaniu uczuć
- Brak fantazjowania
- Koncentracja na stanach zewnętrznych, a nie doznaniach wewnętrznych
- Objawy somatyczne towarzyszące przeżywaniu silnych emocji
- Okazjonalne wybuchy emocjonalne
Wydaje się, że DCPR w zaskakujący sposób łączy kilka nieprzystających do siebie obszarów: osobnicze predyspozycje osobowościowe i schematy behawioralne (np. aleksytymia czy wzór zachowania typu A), sposoby doświadczania potencjalnej choroby somatycznej (np. lęk o zdrowie, tanatofobia czy postawa rezygnacji/ demoralizacji) czy wreszcie kliniczne zdefiniowane zespoły psychogenne (np. somatyzacja czy konwersja).
Nie jest to jednak tak niezrozumiałe, gdy kryteria takowe poddamy ocenie klinicznej – prowadząc czynną praktykę możemy bowiem zobaczyć całą złożoność objawową i etiologiczną chorób psychosomatycznych i zaburzeń somatoformicznych.
I tak po kolei nasze dotychczasowe obserwacje kliniczne pokazują, iż osoby zgłaszające skargi somatyzacyjne, konwersyjne lub chorujące na choroby psychosomatyczne często prezentują określony wzór zachowania czy też wcześniejsze schematy osobowościowe. W takiej sytuacji załamanie zdrowia i zachorowanie jest najczęściej wyrazem przeciążenia przewlekłym stresem lub doznania jakiejś traumy psychicznej.
Obserwujemy również, że określony typ afektywny (czyli przewlekle dominujący stan emocjonalny, np. wzmożona drażliwość) jest bardzo często obecny u pacjentów chorujących na poważne schorzenia psychosomatyczne (np. nadciśnienie tętnicze czy spastyczne zapalenie jelit).
Z kolei specyficzne schematy poznawcze związane z byciem chorym / lękiem przed chorobą / zaprzeczaniem chorobie są prawie zawsze obecne u pacjentów z nasiloną somatyzacją, konwersją czy też masywnymi fobiami chorób.
Korelacja pomiędzy tymi wszystkimi czynnikami jest bardzo znacząca i kryteria diagnostyczne DCPR w naszej ocenie spełniają swoją funkcję. Zastosowanie ich pozwala na znacznie bardziej złożone rozumienie chorób psychosomatycznych i somatoformicznych oraz wdrożenie zintegrowanych programów klinicznych. W Poradni HarmonyMed stworzyliśmy programy leczenia używające narzędzi diagnostycznych i terapeutycznych opartych na systemie DCPR.
