TERAPIA MEDYCZNA OTYŁOŚCI I NADWAGI WYMAGA ZINTEGROWANYCH ODDZIAŁYWAŃ DIAGNOSTYCZNYCH I LECZNICZYCH PROWADZONYCH PRZEZ LEKARZA DIETETYKA, DIETETYKA KLINICZNEGO, PSYCHOLOGA ORAZ FIZJOTERAPEUTĘ. 

Otyłość jest wieloczynnikową, złożoną etiologicznie chorobą psychosomatyczną, niosącą poważne ryzyko wystąpienia u osoby na nią chorującej poważnych powikłań klinicznych. 

Szczególnie niebezpieczną postacią kliniczną otyłości jest otyłość trzewna, której występowanie jest silnie skorelowane z innymi chorobami somatycznymi – cukrzycą, miażdżycą, nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca oraz szeregiem innych.

Nadwaga jest stanem pogranicznym, niosącym jednak wzmożone ryzyko wystąpienia istotnym powikłań somatycznych. Należy pamiętać, iż niekontrolowana i nieleczona nadwaga zazwyczaj prowadzi do wystąpienia otyłości z wszystkimi jej następstwami klinicznymi.

Program leczenia realizowany w Poradni HarmonyMed ma na celu zasadnicze ograniczenie ryzyka chorobowego pacjenta ze stwierdzoną otyłością lub nadwagą. Celem terapii realizowanej w ramach Programu Leczenia Otyłości i Nadwagi jest więc zarówno uzyskanie redukcji masy ciała, ale też i poprawa parametrów klinicznych oraz wydolności fizycznej pacjenta. 

Stawiane w przebiegu realizacji Programu Leczenia Otyłości i Nadwagi cele terapeutyczne są długoterminowe – nie oczekujemy więc szybkiego i ograniczonego w czasie spadku masy ciała. Oczekujemy trwałej zmiany modelu fizjologicznego i behawioralnego pacjenta – ma on zarówno schudnąć jak i nauczyć się utrzymywać należną wagę i adekwatnie dbać o swoje zdrowie, wygląd i sprawność fizyczną. 

Nie promujemy żadnych „cudownych diet” opartych na wątpliwych przesłankach naukowych i medycznych, proponujemy zintegrowane oddziaływania terapeutyczne doświadczonego zespołu klinicznego: lekarzy, dietetyków, psychologów i fizjoterapeutów. 

Okres terapii w ramach którego jest realizowany Program Leczenia Otyłości i Nadwagi jest zawsze dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Jest on zależny od wstępnego stanu klinicznego pacjenta (skali nasilenia otyłości, ewentualnych powikłań somatycznych, poziomu wydolności fizycznej), prezentowanego wzorca behawioralnego, deklarowanych przez niego oczekiwań co do leczenia i postawionych przezeń długookresowych celów terapii oraz wreszcie jego gotowości i determinacji co do wdrożenia niezbędnych zaleceń terapeutycznych.

Szanowni Państwo – pamiętajcie leczenie otyłości jest zadaniem wymagającym wielkiego wysiłku, długiego czasu oraz zgody na określone wyrzeczenia. 

Nagrodą jest jednak coś znacznie cenniejszego niż tylko atrakcyjny wygląd fizyczny – jest nią zwiększenie perspektyw długiego i zdrowego życia z zachowaną, pełną sprawnością fizyczną.   

Program Leczenia otyłości i nadwagi realizowany w Poradni HarmonyMed obejmuje cztery poziomy oddziaływań terapeutycznych:

1. Diagnoza medyczna, lekarska – ocena skali nasilenia problemów zdrowotnych związanych z otyłością oraz potencjalnych czynników mogących być przyczyną otyłości. W jej przebiegu pacjent otrzyma zalecenia co do wykonania niezbędnych badań laboratoryjnych oraz przeprowadzenia określonych konsultacji specjalistycznych (medycznych). 

2. Diagnoza modelu behawioralnego otyłości – utrwalonych zachowań związanych z odżywianiem się, przekonań dietetycznych, charakteru samej diety, schematu spożywania posiłków, stylu życia (w kontekście diety), wzorców aktywności fizycznej oraz wpływu określonych stanów emocjonalnych na osobniczy model diety

3. Intensywne, zintegrowane oddziaływania terapeutyczne skoncentrowane na pożądanej zmianie modelu behawioralnego realizowane przez dietetyka klinicznego, psychologa i fizjoterapeutę. Wdrożenie programu dietetycznego, programu aktywizacji ruchowej, niezbędnych oddziaływań psychologicznych. Systematyczna kontrola lekarska. 

4. Leczenie podtrzymujące, celem którego jest uzyskanie długoterminowej i trwałej poprawy stanu zdrowia pacjenta (zarówno redukcji wagi, jak i poprawy parametrów klinicznych wydolności fizycznej) oraz utrwalanie adekwatnych, prozdrowotnych wzorców behawioralnych. 

DIAGNOZA MEDYCZNA OTYŁOŚCI I NADWAGI 

Diagnoza medyczna prowadzona jest przez lekarza, dietetyka klinicznego. Jej celem jest przeprowadzenie wnikliwej oceny stanu zdrowia pacjenta w kontekście podejmowanego leczenia otyłości lub nadwagi.

Ważnym jest więc zweryfikowanie innych niż nieprawidłowe nawyki żywieniowe, schematy behawioralne oraz przyczyny psychologiczne potencjalnych przyczyn otyłości / nadwagi. 

Zostaniecie więc Państwo poproszeni o dostarczenie na pierwszą wizytę całej posiadanej dokumentacji medycznej, czyli:

– kart informacyjnych z poradni specjalistycznych, pod których opieką Państwo pozostają

– kart informacyjnych z pobytów na oddziałach szpitalnych

– aktualnych wyników badań laboratoryjnych  

– wykazu przyjmowanych leków

Możliwość wglądu w już posiadaną dokumentację medyczną pacjenta pozwala na bardziej precyzyjne określenie schematu dalszego postępowania klinicznego – skierowanie na niezbędne lekarskie konsultacje specjalistyczne oraz badania laboratoryjne.  

Pierwszą część wizyty stanowić będzie badanie podmiotowe polegające na przeprowadzeniu pogłębionego wywiadu lekarskiego, obejmującego:

– przyczynę zgłoszenia się do Poradni oraz oczekiwany przez Państwa cel działań terapeutycznych;

– przeszłość chorobową pacjenta, popartą analizą dostarczonej dokumentacji medycznej;

– szczegółowe pytania dotyczące objawów ze strony poszczególnych układów i narządów;

– wywiad rodzinny, uwzględniający choroby występujące u członków najbliższej rodziny pacjenta.

Ta część badania ma na celu wstępną identyfikację chorób somatycznych towarzyszących, bądź też będących przyczyną występującej u pacjenta nadwagi/otyłości. Dotyczy to zwłaszcza chorób układu krążenia (miażdżyca, nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca), hiper- lub dyslipidemii, zaburzeń endokrynologicznych, w tym cukrzycy typu II oraz chorób tarczycy, choroby wrzodowej, dysfunkcji w obrębie układu kostno-stawowego. 

Kolejna część wywiadu lekarskiego dotyczyć będzie szeroko pojętego stylu życia, a więc trybu i charakteru wykonywanej przez Państwa pracy, aktywności fizycznej, stosowanych używek. Wszystko to ma decydujący wpływ zarówno na ogólny stan zdrowia, jak i na sposób prowadzonej przez nas terapii. 

W ramach badania podmiotowego zostanie także przeprowadzony wstępny, skrócony wywiad dietetyczny. Zostaniecie Państwo zapytani o sposób odżywiania oraz nawyki żywieniowe, a także  ewentualne podejmowane w przeszłości próby leczenia dietetycznego lub farmakologicznego.

Ostatnia część wywiadu lekarskiego będzie miała na celu potwierdzenie, bądź też wykluczenie bardzo częstej w przypadku problemów z otyłością / nadwagą komponenty psychogennej. 

Drugą część wizyty stanowić będzie dokładne badanie przedmiotowe, mające na celu wykrycie wszelkich (dostępnych badaniu) odchyleń w stanie fizykalnym pacjenta.

Ta część badania obejmować  będzie również wykonanie podstawowych pomiarów antropometrycznych, takich jak waga, wzrost, obwód talii, obwód bioder. Zmierzone zostanie również tętno i ciśnienie krwi. Na podstawie tych pomiarów określony zostanie wskaźnik masy ciała BMI, typ otyłości, oznaczona będzie należna masa ciała oraz wielkość nadwagi. 

Na podstawie skali Score i Find risc określony zostanie także stopień ryzyka wystąpienie cukrzycy typu II oraz incydentów sercowo-naczyniowych. 

Na podstawie analizy informacji uzyskanych podczas badania podmiotowego i przedmiotowego lekarz wyda Państwu zalecenia uwzględniające niezbędne konsultacje w zewnętrznych poradniach specjalistycznych oraz wykonanie określonych badań laboratoryjnych.

Kolejna wizyta lekarska pozowali na całościową ocenę stanu somatycznego pacjenta w kontekście przeprowadzonych konsultacji i badań laboratoryjnych. Pozwoli to Państwu kontynuować dalsze leczenie w naszej Poradni korzystając z konsultacji dietetyka, psychologa i fizjoterapeuty i mając poczucie należytego bezpieczeństwa medycznego.

Dalsze wizyty lekarskie w przebiegu leczenia otyłości w Poradni HarmonyMed będą ordynowane w zależności od potrzeb klinicznych i oczekiwań pacjenta. 

Zawsze też jesteśmy gotowi do współpracy z lekarzami specjalistami już prowadzącymi leczenie pacjenta (np. lekarzami rodzinnymi, endokrynologami, diabetologami, kardiologami, gastroenterologami). Koordynujemy nasze postepowanie terapeutyczne w zakresie leczenia otyłości i nadwagi z ich zaleceniami medycznymi. 

Dobrze prowadzone leczenie w naszym rozumieniu jest polega na umiejętności integrowania różnorakich oddziaływań klinicznych. Ważna jest też jednak obecność osoby koordynując przebieg leczenia – w terapii otyłości prowadzonej w Poradni HarmonyMed jest opiekunem zespołu terapeutycznego jest lekarz, dietetyk kliniczny. 

DIAGNOZA WZORCA BEHAWIORALNEGO OTYŁOŚCI & OPRACOWANIE ZINTEGROWANEJ STRATEGII TERAPII OTYŁOŚCI

Diagnoza wzorca behawioralnego jest kluczowym elementem w procesie leczenia otyłości i nadwagi – pozwala ona bowiem w sposób najbardziej adekwatny określić schemat dalszego postępowania terapeutycznego. Diagnoza wzorca behawioralnego otyłości i nadwagi w Poradni HarmonyMed jest prowadzona przez dietetyka klinicznego, psychologa i fizjoterapeutę.

W zależności od postawionego rozpoznania jesteśmy w stanie zaordynować bardziej zindywidualizowany schemat terapeutyczny – np. możemy skoncentrować się na głownie oddziaływaniach dietoterapeutycznych i medycznej edukacji żywieniowej albo też zintensyfikować oddziaływania antydystresowe, psychologiczne czy stricte psychoterapeutyczne. 

Możemy też klarownie ocenić jak wygląda model aktywności fizycznej pacjenta, na ile jest on adekwatny wobec potrzeb zdrowotnych pacjenta, czy koreluje on z jego wzorcem żywieniowym. Pozwoli nam to zaproponować Państwu najbardziej adekwatny do indywidualnych program dalszego leczenia otyłości bardziej lub mniej skoncentrowany na jakiś obszarze oddziaływań terapeutycznych.

Zawsze jednak, w każdym modelu leczenia otyłości i nadwagi będziemy do pewnego stopnia integrować wszystkie cztery narzędzia terapeutyczne – oddziaływania dietoterapeutyczne, psychoterapeutyczne, fizjoterapeutyczne oraz lekarskie.

Wizyty dietetyczne diagnostyczno-strategiczne: 

Diagnoza schematów żywieniowych & opracowanie strategii zindywidualizowanej terapii dietetycznej. Standardowo realizowane są dwie lub trzy wizyty diagnostyczno-strategiczne. 

Podczas pierwszych (diagnostyczno-strategiczne) wizyt dietoterapeutycznych badane i reflektowane są indywidualne trudności pacjenta skutkujące jego problemami z utrzymaniem adekwatnej masy ciała oraz opracowany jest indywidualny schemat leczenia. 

Prowadzona jest więc: 

• Rozbudowana analiza zwyczajów żywieniowych pacjenta na podstawie pogłębionego wywiadu żywieniowego, oceniamy: schemat spożywania posiłków, typy ulubionych potraw, utrwalone gusta żywieniowe, tradycje kulinarne (wyniesione z domu rodzinnego, nabyte), realną kaloryczność posiłków, jakość spożywanego jedzenia, obecność jednoznacznych błędów żywieniowych. 

Cel – zdobycie wiedzy na temat wzorców żywieniowych pacjenta tak aby jak najlepiej zaplanować ich prozdrowotną modyfikacją  

• Pogłębiona analiza kognitywna schematów poznawczych pacjenta w obszarach: utrwalone przekonania na temat odżywiania się (jak należy się odżywiać, co jest zdrowe, czego nie należy jeść, itd.), znane już pacjentowi wzorce żywieniowe (czy coś czytał na ten temat, ma jakieś refleksje, korzystał z jakiś pomysłów), przekonania na temat diet (jakie w ogóle są diety, co sądzi o ich efektywności), wiedza dietetyczna pacjenta (kalorie, składniki pokarmowe).

Cel – zdobycie wiedzy na temat przekonań żywieniowych aby pacjenta tak aby móc efektywnie je modyfikować w prozdrowotnym kierunku 

• Analiza wzorców behawioralnych wpływających na styl odżywiania: trybu pracy (np. praca zmianowa, praca z dyżurami), dominujący rytm dobowy (inwersja z przesiadywaniem w nocy), model przygotowywania i spożywania posiłków (przygotowywane samodzielnie, przez kogoś z rodziny, spożywane w lokalach gastronomicznych, jedzone nieregularnie), model zakupów żywnościowych (samodzielnie, przemyślane, impulsywne, rzadkie), posiadane przez pacjenta kompetencje kulinarne (umie / nie umie gotować; lubi / nie lubi gotować). 

Cel – zdobycie wiedzy na temat stylu życia pacjenta aby móc optymalnie skorelować z nim dalsze postępowanie lecznicze (np. opcje robienia zakupów, gotowania, itd.)

• Pierwsza analiza typu budowy ciała pacjenta przy użyciu analizatora składu ciała InBody
• Wstępne wdrożenie pacjenta w narzędzia, które będą używane jako wsparcie procesu dietetycznego: dzienniczek żywieniowy, mobilna aplikacja dietetyczna Kcalmar

Więcej o sposobie użycia i  funkcjonalności aplikacji Kcalmar, tutaj 

Na podstawie otrzymanych wyników tworzony jest następnie indywidualny program zmiany nawyków żywieniowych i całościowy plan dietetyczny (wraz z pełnymi dietami)

Przedstawiona  i omówiona jest również listy tematów / zadań pracy terapeutycznej podczas kolejnych wizyt. 

Proponowane tematy: 

1. Model efektywnych dietetycznie zakupów produktów żywieniowych: jak robić zakupy aby były one wsparciem dla diety nie będąc jednocześnie zbyt czasochłonne i kosztowne; jak czytać opis produktów na etykietach: na co zwracać szczególną uwagę.

2. Nowe nawyki kulinarne: jak zmieniać nasze zwyczaje związane z gotowaniem; co należy jedynie nieco zmodyfikować a z czego należy całkowicie zrezygnować; optymalizacja procesu gotowania – tak aby utrzymywanie diety nie było zbyt czasochłonne.

3. Posiłki poza domem: czy w ogóle i jak żywić się poza domem aby utrzymać pożądaną dietę; jak dokonywać wyborów potraw w miejscach żywienia zbiorowego; jak rozumieć opisy potraw, o co ewentualnie pytać obsługę.

4. Inne potencjalne tematy: błędne przekonania dietetyczne czyli tzw. „diety cud”, walory żywieniowe poszczególnych produktów, używki: czym są i jak wpływają na naszą dietę; cukier i inne węglowodany: uzależnienie od słodyczy, słodkie napoje; suplementy diety: czy i z jakich warto korzystać.

Wybór poszczególnych tematów będzie dokonywany wspólnie przez pacjenta i dietetyka, będzie to uwarunkowane indywidualnymi potrzebami leczniczymi pacjenta oraz dynamiką zmian w procesie terapii.

Wizyty psychologiczne diagnostyczno-strategiczne: 

Diagnoza wzorca behawioralnego otyłości: stany emocjonalne w kontekście przejadania się. Diagnoza motywacji / zdolności do znoszenia frustracji w kontekście podejmowanego leczenia.

Pierwszym zadaniem diagnozy psychologicznej jest zbadanie i zreflektowanie schematu radzenia sobie pacjenta z różnymi, negatywnymi stanami emocjonalnymi w kontekście ryzyka generowania nieprawidłowych nawyków żywieniowych.

Proces diagnozy psychologicznej rozpoczynany od wstępnej analizy przy pomocy formularza badającego wpływ czynników psychologicznych na ukształtowanie się nieprawidłowych schematów żywieniowych. Pacjent otrzymuje formularz podczas diagnostycznej wizyty lekarskiej celem wypełnienia go w domu. Jest on następnie oceniany przez psychologa / psychoterapeutę co pozwala mu precyzyjniej przeprowadzić dalszy, złożony wywiad psychologiczny.  

Kluczowym elementem pierwszego etapu diagnozy psychologicznej jest zbadanie jaki wpływ na wzorzec odżywiania się pacjenta mają jego dysforyczne stany emocjonalne: niepokój, rozdrażnienie, lęk, smutek, napięcie, znużenie, uczucie pustki. Istotnym jest tu określenie korelacji pomiędzy tymiż stanami emocjonalnymi a niekorzystnymi dietetycznie zachowaniami pacjenta takimi jak, np. odruchowym „zajadaniem emocji”, impulsywnymi epizodami objadania się czy też tzw. jedzeniem z funkcją kojącą. 

Diagnoza psychologiczna w tym obszarze koreluje z diagnozą dietetyczną – takowe zintegrowane działania pozwalają określić wzorzec behawioralny pacjenta będący przyczyną nadwagi lub otyłości.

Drugim celem diagnozy psychologicznej jest zreflektowanie w jaki sposób doświadczana jest przez pacjenta sama otyłość czy nadwaga oraz co myśli on (i czuje) w kontekście podejmowanego przezeń leczenia. Pozwoli nam to lepiej ocenić perspektywy terapii co do: 

– racjonalnie uwarunkowanej motywacji pacjenta do leczenia

– jego zdolności do znoszenia związanej z samym leczeniem frustracji i niechęcenia (przemijającej ale nieuchronnej) 

– jego gotowości do znoszenia długoterminowego wysiłku psychicznego i fizycznego w przebiegu leczenia otyłości

Analizując te dane możemy opisać trzy modele psychologiczno-motywacyjne pacjentów podejmujących leczenia otyłości. Jest to o tyle istotne, iż każdy z nich wymaga podjęcia nieco innego postępowania terapeutycznego w kolejnych etapach terapii otyłości (głównie w zakresie stopnia intensywności oddziaływań psychologicznych). 

W pierwszym modelu bycie otyłym jest trwale nieakceptowane przez pacjenta i przeżywane jako przez niego poważny problem zdrowotny i estetyczny. Ma on świadomość potencjalnych trudności jakie są związane z podjęcie terapii, ale towarzyszy temu jednocześnie w pełni racjonalna ocena samego problemu i poczucie konieczności podjęcia leczenia. W tym modelu mamy największe szanse na efektywny przebieg leczenia – pacjent będzie zmotywowany, aktywnie angażujący się w leczenie i łatwiej zniesie trudności towarzyszące terapii. Pacjent takowy będzie potrzebował jedynie umiarkowanego wsparcia psychologicznego, głównie po to by nauczyć go jak redukować dysforię często towarzyszącą wdrażaniu kolejnych zaleceń dietetycznych (np. zostanie wyuczony technik relaksacyjnych). 

W drugim modelu bycie otyłym jest (i długo wcześniej było) przez pacjenta bagatelizowane bądź wypierane (a często wręcz zaprzeczane) a jego ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego związanego z otyłością może być nieadekwatnie zaniżona. Podjęcie leczenia w takiej sytuacji zazwyczaj związane jest  z doświadczeniem poważnego kryzysu zdrowotnego np. zdiagnozowania u niego poważnych schorzeń metabolicznych, np. cukrzycy, miażdżycy czy też nadciśnienia tętniczego (z następczą groźbą udaru lub zawału serca). Czasami jest decyzja o leczeniu podejmowana jest w sytuacji wystąpienia jakiś  dysfunkcji ruchowych czy też silnych dolegliwości bólowych, których przyczyną jest przeciążeniowe (czyli związane z otyłością) zwyrodnienie kręgosłupa lub stawów kolanowych czy biodrowych. Leczenie otyłości może być też podjęte pod wpływem nacisków bliskich pacjenta zaniepokojonych jego stanem zdrowia (np. członków rodziny, przyjaciół) lub wymagań określonych przez innego lekarza (odchudzenie się jako warunek dalszego leczenia). W tym modelu terapia  psychologiczna ma kluczowe znaczenia w obszarze pracy nad wzmocnieniem motywacji pacjenta do podjęcia i kontynuowania leczenia. Ważnym jest podjęcie oddziaływań skoncentrowanych na modyfikacją nieadekwatnych schematów poznawczych dotyczących otyłości. W dalszym etapie istotne jest wsparcie pacjenta wobec pojawiających się stanów frustracji i dysforyczności związanych z koniecznością utrzymywania reżimu dietetycznego.  

W trzecim modelu bycie otyłym budzi u pacjenta cały szereg negatywnych stanów emocjonalnych: intensywny wstyd, poczucie gorszości, lęk przed oceną otoczenia, poczucie niepewności w sytuacjach społecznych. Pacjent jest zmotywowany do podjęcia leczenia otyłości, często jednak stawia sobie nierealistyczne cele terapeutyczne, ma nadmierne oczekiwania wobec przebiegu terapii (np. oczekuje szybkiej utraty wagi i odzyskania młodzieńczej sylwetki). Wobec naturalnych trudności jakie towarzyszą leczeniu otyłości może u niego szybko pojawić się poczucie winy (względem siebie) lub rozczarowania (względem terapii). Skłania go to zawieszenia (rzadziej rezygnacji) leczenia i powrotu do nieprawidłowych nawyków żywieniowych. To zaś przynosi nawrót przykrych uczuć z którymi pacjent boryka się od dawna i ostatecznie powrót do leczenia (ale taki schemat psychologiczny wydłuża czas terapii i zmniejsza szansę na ostateczny sukces). Pomoc psychologiczna – stałe wsparcie, praca nad zalewającymi stanami zniechęcenia i frustracji czy skłonnością do samooskarżania się jest kluczowa w przebiegu leczenia. 

Zdefiniowanie wniosków z zintegrowanej i zindywidualizowanej diagnozy: zdefiniowanie wzorca behawioralnego otyłości / nadwagi u danego pacjenta & wynikające z tego zalecenia terapeutyczne.

Efektem pogłębionej diagnozy opisanej powyżej prowadzonej w Poradni Leczenia Otyłości przez dietetyka klinicznego i psychologa jest określenie dominującego, behawioralnego wzorca otyłości.   

Wzorzec 1: utrwalone, nieprawidłowe nawyki żywieniowe 

Wzorzec 2: jedzenie jako regulator emocji

Wzorzec 3: chaotyczny styl żywieniowy

Wzorzec 4: dietocentryczność 

Przeczytaj więcej w wzorcach behawioralnych otyłości TUTAJ.

Pamiętać należy, iż opisywane przez nas wzorce behawioralne otyłości są modelami funkcjonalnymi – jako takie nigdy nie występują w „czystej” postaci. Dookreślenie jednak jaki wzorzec behawioralny otyłości dominuje u pacjenta pozwala nam zbudowanie adekwatnego do potrzeb pacjenta indywidualnego planu terapeutycznego. W dalszym etapie leczenia determinuje to intensywność zaleconych oddziaływań dietoterapeutycznych i psychoterapeutycznych.

Wizyty fizjoterapeutyczne diagnostyczno-strategiczne – diagnoza poziomu wydolności fizycznej & opracowanie strategii intensyfikacji aktywności ruchowej

Najważniejszymi obszarami oddziaływań fizjoterapeutycznych realizowanymi w Poradni HarmonyMed są: 

1. zdiagnozowanie obszaru rzeczywistej aktywności fizycznej pacjenta;  

2. opracowanie schematu prozdrowotnej, proaktywnościowej modyfikacji  trybu życia pacjenta uwzględniającego jego parametry kliniczne.

W pierwszym obszarze działań kluczowym jest zreflektowanie jaki jest rzeczywisty (nie deklaratywny) poziom aktywności fizycznej pacjenta. Musimy więc ocenić jak często pacjent podejmuje różnorakie aktywności fizyczne – zarówno te celowe, intencjonalne (czyli aktywności sportowe), jak i te wykonywane w związku z normalnym funkcjonowaniem życiowym (np. prace domowe, dojście do pracy / szkoły i cały szereg innych). Ważnym jest zbadanie jaki procent czasu pacjent spędza nie podejmując żadnej aktywności fizycznej (lub podejmując ją w stopniu minimalnym). Oceniamy więc korelacje pomiędzy trybem aktywnym a trybem siedzącym w określonym wymiarze czasu (np. w zakresie standardowego tygodnia poddanego badaniom).

Przydatnym narzędziem obiektywizującym te dane są badania aktygraficzne z jednoczasowym badaniem tętna pozwalające dokładnie określić ilość czasu spędzonego trybie siedzącym. 

Im wyraźniejsza jest przewaga trybu siedzącego na trybem aktywnym (co obiektywnie i dużą dokładnością wykażą badania aktygraficzne) to gorszy będzie poziom wydolności fizycznej pacjenta. Taki model aktywności pacjenta będzie też zazwyczaj korelował z nadwagą / otyłością oraz innymi współistniejącymi chorobami psychosomatycznymi.  

W kolejnym etapie fizjoterapeuta przygotowuje propozycję programu zintensyfikowania aktywności ruchowej i następczej poprawy wydolności fizycznej.

Dokonana wcześniej ocena poziomu aktywności ruchowej i wydolności fizycznej daje nam cenne informacje kliniczne. Badamy również ruchowy wzorzec behawioralny pacjenta – konkretyzujemy jakie ma obecnie aktywności ruchowe, jaki typ sportów lubi (lub kiedyś lubił), jak wygląda jego grafik w kontekście możliwych aktywności ruchowych, ile czasu może poświęć na ten typ aktywności.   

Tak zebrany całościowy wywiad wraz z wcześniejszym badaniem aktygraficznym pozwala fizjoterapeucie na zaproponowanie pacjentom zindywidualizowanego, prozdrowotnego programu proaktywnościowego.

Wybieramy więc takie formy aktywności fizycznej, które są dla pacjenta przyjemne oraz możliwe do wykonania w dostępnym wymiarze organizacyjnym i czasowym. Dostosowujemy zaproponowane aktywności do realnego poziomu wydolności fizycznej. U osób z niskim lub bardzo niskim poziomem aktywności fizycznej musimy tak zaplanować ich programy proaktywnościowe aby bezpiecznie, stopniowo zwiększać zakres proponowanych ćwiczeń. 

Monitorujemy proces zmian i motywujemy pacjentów podtrzymania determinacji do przebudowania modelu behawioralnego – bycia bardziej aktywnym fizycznie po to by zadbać o swoje zdrowie i sprawność.  

ZINTEGROWANY PROGRAM LECZENIA OTYŁOŚCI: STRATEGIA INDYWIDUALNEJ, INTENSYWNEJ ZMIANY 

W drugim etapie leczenia prowadzone są zintegrowane oddziaływania terapeutyczne skoncentrowane na przemodelowaniu wzorca behawioralnego pacjentów. Jednocześnie zmiany te są wdrażane – modyfikowana jest dieta, aktywność ruchowa i sposoby radzenia sobie z stresem. Rozpoczyna się też proces bezpośredniej utraty wagi. 

Zadania te są realizowane przez dietetyka klinicznego, psychologa / psychoterapeutę oraz fizjoterapeutę w ramach ustalonego grafiku wizyt. 

Wdrożony zostaje pełny program dietetyczny (którego częścią są działania związane z postępującą redukcją wagi) oraz program aktywizacji ruchowej. 

Prowadzone są jednocześnie różnorakie oddziaływania psychologiczne: trening zmiany antyzdrowotnych nawyków razem z  krótkoterminową terapią dystresu.  

Pacjent w tym okresie leczenia może być również ponownie konsultowany przez lekarza dietetyka (jeśli będą takie wskazania kliniczne).

Wizyty dietoterapeutyczne strategiczno-terapeutyczne.

W pierwszym okresie leczenia otyłości / nadwagi prowadzone są wizyty dietoterapeutyczne strategiczno-terapeutyczne realizowane przez dietetyka klinicznego. Odbywają się one w schemacie cotygodniowym, standardowo przewidujemy cztery takie wizyty; jeśli jest to uzasadnione potrzebami klinicznymi możliwym jest zwiększenie ilości takowych wizyt do sześciu.  

W tym okresie leczenia pacjent otrzymuje dwa pełne jadłospisy wraz z zaleceniami zakupowymi i kulinarnymi. Wsparciem dla procesu dietoterapii jest też dostępna dla naszych aplikacja dietetyczna Kcalmar. 

Standardowo z jednego jadłospisu 7-dniowego pacjent korzysta przez okres dwóch tygodni: otrzymuje on 7 jednodniowych propozycji diety powtarzanym w pierwszym i drugim tygodniu terapii.

Podczas kolejnego dwutygodniowego cyklu leczenia proponowana jest kolejna (już nowa) dieta. 

Możliwym jest częściowa modyfikacja zaproponowanej diety w sytuacji, gdy pacjent zgłasza uwagi dotyczące jej walorów smakowych lub też trudności z przygotowywaniem posiłków. 

W ramach prowadzonej przez dietetyka klinicznego wizyty dietoterapeutycznej strategiczno-terapeutycznej realizowane są następujące zadania: 

1. Dokonywana jest standardowa ocena wagi ciała oraz dodatkowa analiza składu masy ciała na analizatorze InBody; następnie oba uzyskane parametry są poddane ocenie i refleksji klinicznej.

2. Omawiana i poddana ocenie jest wdrożona już dieta: omawiamy więc akceptowalność / atrakcyjność zaproponowanej diety w kontekście jej walorów smakowych; oceniamy napotkane trudności w przygotowaniu posiłków i stosowaniu zaleceń dietetycznych; reflektujemy ilość i rodzaje popełnionych błędów dietetycznych.

3. Przeprowadzona jest ponowna analiza przekonań (schematów kognitywnych) pacjenta  na temat żywności (jej walorów zdrowotnych) oraz żywienia; udzielana są niezbędne informacje na zadane przez pacjenta pytania w tym obszarze; wzmacniana jest motywacja pacjenta do kontynuacji leczenia dietetycznego.

4. Zrealizowane jest jedno z zdefiniowanych wcześniej dodatkowych zadań terapeutycznych mających na celu wdrożenia pożądanych zmian behawioralnych: na każdym ze spotkań strategiczno-terapeutycznych realizowane jest jedno zadanie poprawiające radzenie sobie pacjenta w jednym z czterech obszarów (zakupy, gotowanie, jedzenie poza domem, walory dietetyczne / zagrożenia dietetyczne różnych pokarmów).

5. Wspólnie ustalane są niezbędne zmiany w diecie pozwalające na to by proponowany jadłospis był jak najbardziej odpowiedni smakowo, wygodny, możliwy do stosowania i najmniej czasochłonny do przygotowania.

6. Omawiana jest strategia dalszego postępowania – analizowane są również możliwe, nowe schematy postępowania klinicznego; proponowane są nowe zalecenia dietetyczne; przedstawiany jest nowy jadłospis (co 2 tygodnie dieta / jadłospis są zmieniane).

Wizyty psychologiczne strategiczno-terapeutyczne: 

Krótkoterminowa Terapia Dystresu & Terapia Zmiany Antyzdrowotnych Nawyków (techniki behawioralne & techniki kognitywne)

Różnorakie oddziaływania psychologiczne są ważną, wspierającą metodą leczenia otyłości i nadwagi. Pomagają one wszystkich poddanym dietoterapii pacjentom  lepiej radzić sobie z trudnościami emocjonalnymi mogącymi pojawić się w przebiegu terapii nadwagi i otyłości.  

Prawie każdy z pacjentów będących w dietoterapii doświadcza miej lub bardziej wyrażonych stanów dysforycznych związanych z konicznością zmiany ważnych aspektów dotyczących dotychczasowego życia. 

Konieczność rezygnacji z wcześniejszych sposobów spędzania czasu i następcze  wdrożenia nowych prozdrowotnych propozycji (np. nie gramy całe popołudnie na PlayStation a mamy zaplanowany kilkugodzinny marszobieg celem poprawy sprawności psychofizycznej lub też spożywamy na lunch zestaw sałatek wegańskich a nie ulubioną, wysokokaloryczną pizzę) może wywołać potencjalną frustrację u pacjenta. Wyuczenia się adekwatnych technik psychologicznych pozwalających na redukcję dystresu związanego z koniecznością bycia na diecie zwiększa szansę na utrzymanie właściwej dyscypliny spożywania posiłków oraz podejmowania zaleconej aktywności fizycznej.      

Niezbędnym (obligatoryjnym) zaś jest wdrożenie metod terapii psychologicznej w następujących sytuacjach klinicznych:

1. zdiagnozowania u pacjenta wzorca behawioralnego otyłości typu II: schemat przejadania się jako sposobu na poradzenia sobie z negatywnymi emocjami

2. zdiagnozowania u pacjenta wzorca behawioralnego otyłości typu III: schemat chaotycznego stylu żywieniowego

3. zdiagnozowania u pacjenta wzorca behawioralnego otyłości typu IV: schemat dietocentryczności 

Wzorzec behawioralny typu drugiego (czyli przejadanie się jako sposób na poradzenie z negatywnymi emocjami) reflektuje wpływ niekorzystnych czynników środowiskowych na wystąpienie i rozwój schorzeń psychosomatycznych a szczególnie otyłości i nadwagi. 

Obserwujemy wysoki poziom korelacji występowania (oraz wtórnego nasilania się objawów) nadwagi i otyłości u pacjentów doświadczających przewlekłej ekspozycji na bodźce stresowe. 

Bodźce takowe mają zazwyczaj charakter długoterminowy, przewlekły i towarzyszą pacjentowi w różnorakich okolicznościach życiowych. Mogą być one następstwem trudności w pracy, napięć w życiu osobistym, problemów w relacjach społecznych, kłopotów finansowych oraz szeregu innych czynników środowiskowych.  

Należy pamiętać, iż co prawda czynniki dystresowe ujawniają z różnym nasileniem, zawsze jednak stają się one źródłem znaczącego dyskomfortu emocjonalnego dla pacjentów. Mogą oni doświadczać przewlekłego lęku, napadów paniki, niepokoju, rozdrażnienia, złości, smutku, zrezygnowania, apatii, nadmiernego znużenia czy też przejmującej pustki i osamotnienia.  

Jedzenie staje się  wówczas sposobem na poradzenie sobie pacjenta z przykrymi stanami emocjonalnymi – koi, uspokaja, pociesza, napełnia. Niestety też powoduje też wraz z upływem czasem nadwagę a potem otyłość w tychże pacjentów. 

Krótkoterminowa Terapia Dystresu w leczeniu otyłości dla tego typu behawioralnego ma na celu wyuczenie pacjenta adekwatnych sposób radzenia sobie zarówno ostrym jak i przewlekłym stresem. 

W przebiegu programu terapeutycznego pacjent uczy się właściwie identyfikować sygnały z ciała i psychiki wskazujące na konieczność włączenia procedur antydystresowych. Szczególnie koncentrujemy się na tych elementach reakcji dystresowej, które związane są z wzmożonym napięciem emocjonalnym prowadzącym do przejadania się ( co jest ich sposobem na uspokojenie się). 

Uczymy wiec pacjentów jak identyfikować sytuacje (miejsca, zdarzenia, relacje) mogące być źródłem dystresu (przewlekłego napięcia emocjonalnego) – na przykład wyłapywać określone sygnały środowiskowe mogące wywoływać epizody przejadania się. 

Kluczowym elementem programu terapeutycznego KTD jest poznanie, doświadczenie i nauczenia się przez pacjenta efektywnych technik relaksacyjnych. Ich celem jest wyuczenie się umiejętności relaksowania – tak aby nauczył się on inaczej (niż poprzez przejadanie się) redukować napięcie emocjonalne. 

Techniki relaksacyjne są dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz jego preferencji co do sposobów relaksacji (np. ilości dostępnego czasu, miejsca gdzie może być prowadzona relaksacja). 

Niezwykle ważnym elementem Krótkoterminowej Terapii Dystresu jest jej interaktywność – czynne zaangażowanie pacjenta w proces leczenia. 

Technika kontroli bodźców polega na ustaleniu charakteru bodźców zakłócających prawidłowe funkcjonowanie pacjenta i prowadzących w następstwie tego do poważnych błędów żywieniowych. Jest to szczególnie istotne o pacjentów z zdiagnozowanym wzorcem behawioralnym opisywanym jako chaotyczny styl żywieniowy. W takowej sytuacji leczenie psychologiczne pomaga w uporządkowaniu grafiku dnia (np. przywróceniu adekwatnych pór snu, budzenia się czy też spożywania posiłków) i przywróceniu pożądanej schematyczności.  

Reframing poznawczy wsparty efektywnie prowadzonymi odziaływaniami relaksacyjnymi daje szansę na swoiste „uodpornienie” na poznawcze czynniki stresorodne związane doświadczaniem napięcia emocjonalnego.

Dzięki temu możemy łatwiej identyfikować źródła dysfunkcjonalnych przekonań (szczególnie silnych w dietocentryczności), nauczyć się ich unikać czy też wreszcie inaczej (mniej destrukcyjnie) ich doświadczać. 

Wszystkie wyżej wymienione techniki powinny być stosowane łącznie, najlepiej w korelacji z krótkoterminową terapią dystresu, celem potencjalizacji ich efektów terapeutycznych. 

ZINTEGROWANY PROGRAM LECZENIA OTYŁOŚCI: LECZENIE PODTRZYMUJĄCE & UTRWALENIE KORZYSTNYCH ZMIAN 

W czwartym etapie leczenia nadwagi i otyłości  stawiamy sobie za cel utrzymanie i pogłębienie korzystnych, pożądanych zmian wzorca behawioralnego naszych pacjentów. 

Naszym zadaniem jest wdrożenie oddziaływań klinicznych mających zmniejszyć ryzyko nawrotu zachowań mogących ponownie prowadzić do nadwagi / otyłości. Innymi słowy mówiąc jest to złożona i rozbudowana procedura dzięki, której możemy uniknąć tzw. efektu jo-jo. 

W tym okresie leczenia uzyskujemy stopniową, ale systematyczną redukcję wagi pacjenta – staramy się aby było ona efektywna (czyli długoterminowa i trwała) niż efektowno (czyli krótkoterminowo i nietrwała). 

Leczenie w etapie podtrzymującym skoncentrowane jest na oddziaływaniach dietoterapeutycznych – a jego celem doprowadzenie do postępującej autonomizacja pacjentów. Wizyty są realizowane z coraz to mniejszą częstotliwością, pacjenci zaczynają w pełni samodzielnie układać swoje jadłospisy, wiedzą co już co należy kupować, jak zdrowo gotować i jeść. 

Wdrożone wcześnie modyfikacje schematów zachowań (w obszarze psychologicznym i aktywnościowym) dodatkowo wzmacniają prozdrowotne zmiany wzorca behawioralnego prowadząc do dalszej redukcji masy ciała i powrotu do zdrowia. 

Wizyty dietoterapeutyczne terapeutyczno-kontrolne

W ostatnim okresie leczenia otyłości / nadwagi prowadzone są wizyty dietoterapeutyczne terapeutyczno-kontrolne realizowane przez dietetyka klinicznego. Odbywają się one w schemacie: pierwsze dwa miesiące wizyta co 3 tygodnie (trzy wizyty), kolejne 4 miesiące wizyta co cztery tygodnie (4 wizyty), Standardowo przewidujemy od siedem takowych wizyt; jeśli jest to uzasadnione potrzebami klinicznymi możliwym jest zwiększenie ilości takowych wizyt do dziesięciu.  

W tym okresie leczenia pacjent otrzymuje kolejne jadłospisy wraz z zaleceniami zakupowymi i kulinarnymi. Wsparciem dla procesu dietoterapii jest też dostępna dla naszych aplikacja dietetyczna Kcalmar. Stopniowo jednak wycofujemy się z przekazywania pacjentowi gotowych jadłospisów – proponujemy mu pracę koncepcyjną polegającą na wspólnym z dietetykiem komponowaniem jadłospisu.  W ramach prowadzonej przez dietetyka klinicznego wizyty dietoterapeutycznej terapeutyczno-kontrolnej realizowane są następujące zadania: 

1. Dokonywana jest standardowa ocena wagi ciała oraz dodatkowa analiza składu masy ciała na analizatorze InBody; następnie oba uzyskane parametry są poddane ocenie i refleksji klinicznej.

2. Udzielane są niezbędne informacje na zadane przez pacjenta pytania dotyczące żywienia i innych aspektów dietoterapii; omawiane są ważne dla pacjenta obszary trudności behawioralnych, np. antyzdrowotnych nawyków dalej utrudniających mu utrzymanie zaleceń dietetycznych.

3. Omawiana i poddana ocenie jest wdrożona już dieta: omawiamy więc akceptowalność / atrakcyjność zaproponowanej diety w kontekście jej walorów smakowych; oceniamy napotkane trudności w przygotowaniu posiłków i stosowaniu zaleceń dietetycznych; reflektujemy ilość i rodzaje popełnionych błędów dietetycznych.

4. Omawiana jest strategia dalszego postępowania – analizowane są również możliwe, nowe schematy radzenia sobie ; proponowane są nowe zalecenia dietetyczne; wzmacniana jest motywacja pacjenta do kontynuacji leczenia dietetycznego, ale też i stopniowej autonomizacji dalszych działań prozdrowotnych (czyli przejmowania odpowiedzialności za swoją wybór diety i poziom aktywności fizycznej).

5. Ustalane są nowe jadłospisy w nowym module postępowania terapeutycznego; pacjent we współpracy i z wsparciem dietetyka sam układa swój jadłospis, korzysta on dalej z wsparcia i pomocy dietetyka, ale jednocześnie nabywa autonomicznych kompetencji w zakresie właściwego doboru jadłospisu: wie jak wybierać produkty, umie sam je sobie przygotować (lub alternatywnie kupić zdrowy posiłek w lokalu żywienia zbiorowego); pacjent umie też reflektować antyzdrowotne impulsy skłaniające go do porzucenia diety i jest w stanie im zapobiegać.