PROGRAM LECZENIA OSTREJ REAKCJI NA STRES (ASD) & ZESPOŁU STRESU POURAZOWEGO (PTSD)

Pogram leczenia ASD / PTSD obejmuje następujące oddziaływania terapeutyczne: diagnozę kliniczną mającą na celu określenie charakteru prezentowanych objawów pourazowych oraz leczenie – wybór optymalnej metody, ocenę jej efektywności, zakończenia leczenia.

Diagnoza kliniczna

 W procesie diagnozy klinicznej musimy określić dwie kluczowe aspekty – czy zaburzenia emocjonalne, z jakimi mamy do czynienia, są związane z doświadczeniem sytuacji skrajnie traumatycznej, oraz z jakim rodzajem tych zaburzeń mamy do czynienia.

• Pierwszy problem wymaga dokładnego zdefiniowania wydarzenia, którego doświadczenie wywołało objawy, z którymi zgłasza się pacjent – czy miało ono w istocie traumatyczny charakter. To pozwoli nam na wykluczenie innych zespołów klinicznych, np. depresyjnych czy nerwicowych, których objawy mogą być podobne.
• Drugim elementem postępowania diagnostycznego jest określenie charakteru ujawniających się objawów pourazowych. Musimy określić, czy mamy do czynienia z zaburzeniami adaptacyjnymi (lękowymi, depresyjnymi), zespołem ostrej reakcji na stres, zespołem stresu pourazowego, czy wreszcie z którymś ze złożonych zespołów potraumatycznych.

Diagnoza zaburzeń pourazowych w Specjalistycznej Poradni Leczenia Chorób Cywilizacyjnych HarmonyMed prowadzona jest przez doświadczonego lekarza, specjalistę psychiatrii, mającego również wykształcenie psychoterapeutyczne. Wybór metody leczenia zaburzeń pourazowych uwarunkowany jest postawioną wcześniej wnikliwą diagnozą stanu psychicznego pacjenta. Całościowe Programy Leczenia realizowane w Poradni HarmonyMed uwzględniają wcześniej postawione rozpoznanie zarówno charakteru, jak i skali nasilenia objawów pourazowych u danego pacjenta. Tym samym:

• W sytuacji, gdy postawimy rozpoznanie Zespołu Ostrej Reakcji na Stres (ASD) lub Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD) bazową metodą leczenia będzie krótkoterminowa psychoterapia skoncentrowana na wygaszeniu objawów. Psychoterapia realizowana jest w formule Utrechckiego programu psychoterapii PTSD (paradygmat poznawczo-behawioralny) lub krótkoterminowej psychoterapii eklektycznej PTSD (BEEP).
• W sytuacji znaczącego nasilenia objawów niezbędna będzie również krótkoterminowa farmakoterapia (leki przeciwdepresyjne, normotymiczne, benzodiazepiny). Opis leczenia umieszczony jest poniżej.
• W sytuacji rozpoznania Zaburzeń Adaptacyjnych kluczową formą leczenia będą oddziaływania psychologiczne oraz krótkoterminowa psychoterapia wspierająca. Możliwe jest w takiej sytuacji podjęcie też krótkoterminowej farmakoterapii celem ograniczenia intensywności objawów. Z Programem Leczenia Zaburzeń Adaptacyjnych można zapoznać się tutaj.
• W sytuacji rozpoznania złożonych zespołów pourazowych, niezbędnym będzie podjęcie długoterminowej psychoterapii wglądowej, czasami wsparta farmakoterapią.

LECZENIE OSTREJ REAKCJI NA STRES I ZESPOŁU STRESU POURAZOWEGO

 Leczenie zaburzeń potraumatycznych jest złożonym procesem, wymagającym często skojarzenia zarówno oddziaływań psychoterapeutycznych, jak i farmakoterapeutycznych.

Psychoterapia zaburzeń potraumatycznych

 Prowadzony w Poradni HarmonyMed program leczenia pacjentów z doświadczeniem sytuacji traumatycznej korzysta z doświadczeń holenderskiego zespołu wysokiej klasy specjalistów psychotraumatologów skupionych w Institute for Psychotrauma, The Netherlands (Model Utrechcki — program leczenia w dużej mierze stworzony przez profesora Rolfa Klebera, szefa Katedry Psychotraumatologii Uniwersytetu w Utrechcie). Pozwala on na maksymalnie efektywne oddziaływania terapeutyczne, skoncentrowane na wygaszeniu nasilonych reakcji potraumatycznych.

 Podobną formułę psychoterapii skierowanej do osób z doświadczeniem sytuacji traumatycznej proponuje Krótkoterminowa Terapia Eklektyczna PTSD (Brief Eclectic Psychotherapy for PTSD – BEPP), dedykowana pacjentom z rozpoznaniem zaburzeń stresowych pourazowych. Wybór którejś z tych dwóch form psychoterapii należeć będzie do psychoterapeuty i uwarunkowany będzie potrzebami klinicznymi pacjenta.

 

W sytuacji stwierdzenia u pacjenta objawów zespołu stresu pourazowego wskazane jest podjęcie krótkoterminowej psychoterapii pourazowej skierowanej na wydarzenie traumatyczne. Założenia krótkoterminowej psychoterapii pourazowej skierowanej na wydarzenie traumatyczne wynikają z doświadczeń psychoterapii poznawczo-behawioralnej, w sposób szczególny dostosowanej do pracy z pacjentem, który wcześniej był ofiarą wydarzenia skrajnie traumatycznego. Cechy psychoterapii pourazowej skierowanej na wydarzenie:

• Psychoterapia skierowana jest na wygaszenie niepożądanych skutków doświadczenia wydarzenia traumatycznego, a to oznacza, że nie zajmuje się ona innymi aspektami życia psychicznego pacjenta (np. jego wcześniejszymi problemami osobowościowymi);
• Celem prowadzonej psychoterapii jest ograniczenie lub całkowite ustąpienie objawów reakcji potraumatycznej (intruzji, unikania, nadmiernego pobudzenia emocjonalnego); uzyskanie stabilizacji stanu psychicznego; zmniejszenie ryzyka utrwalenia się reakcji potraumatycznych; poprawa jakości funkcjonowania społecznego pacjenta (np. w sytuacji, gdy osoba będąca ofiarą wypadku nie jest w stanie prowadzić samochodu, czy nawet nim jeździć, celem będzie całkowite wycofanie tych ograniczeń);
• Prowadzona psychoterapia ma charakter dyrektywny: określony jest jasny plan psychoterapii, sformułowany i zawarty kontrakt terapeutyczny, określany jest czas trwania terapii (aczkolwiek może on ulec modyfikacji wobec wyraźnych potrzeb pacjenta);
• Pacjent jest aktywnym uczestnikiem psychoterapii — otrzymuje zalecenia, które ma sam wykonać w domu, aktywnie uczestniczy w sesjach terapeutycznych, korzysta z nabytych w przebiegu terapii umiejętności (np. wyuczonych technik relaksacyjnych).

Założeniem podstawowym krótkoterminowej psychoterapii pourazowej jest skonfrontowanie pacjenta z doświadczonym wydarzeniem traumatycznym.

• W początkowym etapie psychoterapii (4 sesje) zbierany jest dokładny wywiad dotyczący wydarzenia traumatycznego; pacjent uczony jest również optymalnych technik radzenia sobie z silnym stresem (techniki relaksacyjne, techniki głębokiego oddychania, trening autogenny);
• W kolejnym etapie psychoterapii (4 sesje), tak zwanej fazie konfrontacji, reaktywujemy wspomnienia dotyczące wydarzenia traumatycznego (w tym każdego ich aspektu zmysłowego – wzrokowego, słuchowego, węchowego i innych) celem ich późniejszego wygaszenia (przy użyciu wyuczonych wcześniej technik relaksacyjnych);
• W zamykającym etapie psychoterapii (3 sesje) tak zwanej fazie integracji prowadzona jest praca terapeutyczna przy użyciu technik poznawczych; ma to na celu modyfikację nieprawidłowych wzorców poznawczych i emocjonalnych mogących być wynikiem doświadczenia wydarzenia traumatycznego.

Farmakoterapia zaburzeń potraumatycznych

 Integralną częścią leczenia zaburzeń potraumatycznych jest farmakoterapia prowadzona w skojarzeniu z psychoterapią. Zalecona jest ona wówczas, gdy intensywność objawów psychicznych i skala towarzyszącego im cierpienia emocjonalnego jest na tyle duża, że nie możemy oczekiwać szybkiej poprawy samopoczucia dzięki prowadzonej psychoterapii. Zawsze jednak powinna być ona prowadzona jako wspierająca, a nie dominująca metoda leczenia (tym będzie krótkoterminowa psychoterapia pourazowa skierowana na wydarzenie traumatyczne).

W leczeniu zaburzeń potraumatycznych do najczęściej stosowanych leków należą inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny – SSRI (citalopram, fluoksetyna, sertralina, paroksetyna) mające działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Zmniejszają one intensywność objawów intruzyjnych i będących ich następstwem objawów unikowych, w tym dysocjacyjnych. Rzadziej włączane są leki normotymiczne (karbamazepina, oksykarbamazepina, walproiniany, lamotrygina, topiramat), których działania ma polegać głównie na stabilizacji samopoczucia i zmniejszeniu nadmiernej reaktywności emocjonalnej. Doraźnie, celem ograniczenia intensywnego lęku, wprowadzane są benzodiazepiny, lepszym jednak rozwiązaniem w takim wypadku wydaje się wprowadzenie leków zmniejszających aktywność układu współczulnego np. propanololu.

W sytuacji, gdy u pacjenta stwierdzamy inne niż PTSD czy ASD zaburzenia psychiczne (np. zaburzenia depresyjne, lęk napadowy, uzależnienia) niezbędne będzie podjęcie adekwatnego leczenia specjalistycznego (farmakoterapii, psychoterapii).

W sytuacji niepowodzenia leczenia zespołów pourazowych prowadzonych przy użyciu wystandaryzowanych metod czasami niezbędne może być podjęcie leczenia w trybie długoterminowej psychoterapii wglądowej – wówczas traktujemy wydarzenie traumatyczne jako jedynie czynnik wyzwalający inne problemy osobowościowe.

ORZECZNICTWO

 Pacjenci z doświadczeniem sytuacji traumatycznej i mający objawy któregoś z zespołów potraumatycznych mogą otrzymać opinię psychiatryczną o stanie zdrowia. Opinia taka jest wystawiana przez lekarza (specjalistę w dziedzinie psychiatrii mającego doświadczenie w pracy biegłego) po uprzednim osobistym zbadaniu przez niego pacjenta. Opinia taka jest płatna.

Pacjenci z doświadczeniem sytuacji traumatycznej i mający objawy któregoś z zespołów potraumatycznych leczeni w naszej Poradni mogą również otrzymać zaświadczenie o przebiegu leczenia. Zaświadczenie takie jest wystawiane przez psychologa prowadzącego leczenie pacjenta. Zaświadczenie takie nie jest płatne.