Psychoterapia medyczna to specjalistyczna metoda leczenia, która polega na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych.

 W psychoterapii medycznej wykorzystywana jest wiedza teoretyczna i umiejętności praktyczne psychoterapeuty w procesie niesienia pomocy pacjentom ze schorzeniami psychogennymi: zaburzeniami lękowymi, depresją, bezsennością oraz z zaburzeniami osobowości. Psychoterapia medyczna jest ważną metodą wspierającą w procesie leczenia schorzeń psychosomatycznych.

 W psychoterapii związek terapeutyczny jaki powstaje pomiędzy terapeutą a pacjentem, jest często wykorzystywany w zamierzony sposób jako podstawowy środek leczniczy. Psychoterapeuta dysponuje też innymi złożonymi narzędziami psychologicznymi pozwalającymi na prowadzenie efektywnego leczenia schorzeń psychogennych i psychosomatycznych.

 Definicja ta, sformułowana przez prof. Jerzego Aleksandrowicza, nestora polskiej psychoterapii, wieloletniego szefa Katedry Psychoterapii Colegium Medicum Uniwersytetu Jagielońskiego, jest w naszej ocenie modelowa.

 Pracujący w Poradni HarmonyMed zespół psychoterapeutów w pełni identyfikuje się tymi założeniami i wdraża je w praktyce klinicznej.

 Psychoterapia medyczna jest stosowana jako metoda leczenia, osoby jakie są do niej kwalifikowane mają jasno określone problemy zdrowotne.
W procesie diagnozy prowadzonej przez lekarza, specjalistę psychiatrii postawione zostaje medyczne rozpoznanie kliniczne (zgodne z ICD-10) oraz określone zostają wskazania co do dalszego postępowania leczniczego. Drugą (obok farmakoterapii) najważniejszą metodą leczenia schorzeń psychogennych jest właśnie psychoterapia medyczna.

 Psychoterapia medyczna ma jasno sprecyzowane zasady kwalifikacji, wstępnej diagnozy pacjenta i dalszego postępowania w procesie leczenia. Ma wypracowane również metody szkolenia zawodowego oraz zdefiniowaną konieczność pracy terapeuty pod stałą opieką superwizora. Osoby wykonujące psychoterapię medyczną muszą też dysponować należną wiedzą medyczną i doświadczeniem klinicznym (mają obowiązek nabyć go w procesie szkolenia zawodowego).

 Wszystkie zasady obowiązujące w przebiegu psychoterapii medycznej są tożsame z innymi metodami leczenia – diagnozą lekarską, farmakoterapią, oddziaływaniami zabiegowymi (np. chirurgicznymi), fizykoterapeutycznymi i całym szeregiem innych. Psychoterapeutę medycznego obowiązuje podobna do innych pracowników służby zdrowia odpowiedzialność za przebieg procesu leczniczego.

Rodzaje psychoterapii medycznej

 Psychoterapia medyczna jest zróżnicowaną dziedziną wiedzy i praktyki – na przestrzeni lat powstało wiele szkół psychoterapeutycznych i wywodzących się z ich założeń modeli pracy klinicznej z pacjentem. W nieco odmienny sposób podchodzą one do problemów pochodzenia dysfunkcji emocjonalnych i osobowościowych pacjentów, proponują też nieco inne metody postępowania klinicznego. Ponieważ rozwijały się one niejednokrotnie w opozycji wobec siebie przez wiele lat podkreślano różnice jaki pomiędzy nimi występowały.

 W ostatnich jednak latach burzliwy rozwój neuroscience pozwolił na zredukowanie tych rozbieżności – dostrzeżono znaczące podobieństwa różnych oddziaływań psychoterapeutycznych. Pozwala to na zobaczenie proponowanych przez różne szkoły psychoterapii założeń teoretycznych i praktycznych dotyczących diagnozy i leczenia pacjentów w trzech głównych aspektach – spójności, złożoności i efektywności klinicznej.

 Spójność danego modelu psychoterapii opisuje jego zdolność do wypracowania zwartej, całościowej teorii dotyczącej rozwoju psychicznego człowieka, źródeł jego dysfunkcji emocjonalnych i osobowościowych oraz stworzenia praktycznych, wyspecjalizowanych metod leczenia.

Złożoność danego modelu psychoterapii opisuje jego zdolność do objęcia zarówno teorią jak i praktyką leczenia całego spektrum problemów psychicznych pacjenta – jego emocji, uczuć, funkcji poznawczych, nieświadomych wzorców intrapsychicznych, złożonych wzorców relacyjnych, wzorów behawioralnych i szeregu innych.

 Efektywność kliniczna opisuje w jakim stopniu określony model psychoterapii jest użyteczny leczniczo, na ile pozwala on na szybką, istotną klinicznie i trwałą poprawę stanu psychicznego pacjenta. Ważnym jest aby wskaźnik ten uwzględniał relacje pomiędzy pierwotnym stanem zdrowia i oczekiwaniami pacjenta, skalą niezbędnych środków jakie należy wdrożyć w procesie leczenia (wysiłku emocjonalnego, czasu, zasobów finansowych) a ostatecznymi efektami terapii.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) cechuje się dużą efektywnością kliniczną, wysoką spójnością i umiarkowaną / dużą złożonością.

 Psychoterapia poznawczo-behawioralna wypracowała bardzo spójną i efektywną klinicznie metodę leczenia. Koncepcja diagnozy psychopatologicznej i dalszego leczenia skoncentrowana jest głównie analizie prezentowanych przez pacjenta objawów i modyfikacji dysfunkcjonalnych emocji, nieadekwatnych schematów poznawczych i wzorców behawioralnych. W mniejszym stopniu psychoterapeuta CBT stara się badać i modyfikować nieświadome wzorce intrapsychiczne oraz uwewnętrznione modele relacyjne.

 Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest optymalną metodą leczenia krótkoterminowego (leczenie objawowe bezsenności, następstw dystresu, fobii izolowanych) oraz średniookresowego (leczenie przyczynowo-objawowe np. depresji endogennej, niektórych postaci zaburzeń lękowych). Mniej efektywna psychoterapia ta wydaje się ona w sytuacji konieczności podjęcia leczenia wymagającego bardzo dużego poziomu złożoności wdrażanych oddziaływań terapeutycznych (np. psychoterapii zaburzeń osobowości, niektórych postaci nerwic).

 Psychoterapia psychodynamiczna cechuje się dużą efektywnością kliniczną, wysoką spójnością i bardzo dużą złożonością.

 Psychoterapia psychodynamiczna wypracowała całościową, spójną teorię dotyczącą wszystkich aspektów rozwoju psychicznego, źródeł dysfunkcji osobowościowych i emocjonalnych oraz ich związku z czynnikami biologicznymi i społecznymi. Stworzyła też ona skuteczne, praktyczne metody oddziaływania psychologicznego obejmujące całe spektrum życia psychicznego pacjenta – jego emocji, uczuć, funkcji poznawczych, nieświadomych wzorców intrapsychicznych, złożonych wzorców relacyjnych, wzorów behawioralnych i szeregu innych.

 Psychoterapia psychodynamiczna jest optymalną metodą leczenia długoterminowego wymagającego bardzo dużego poziomu złożoności wdrażanych oddziaływań terapeutycznych (np. psychoterapii zaburzeń osobowości, zaburzeń nerwicowych oraz niektórych zaburzeń depresyjnych). Może być wdrożona też w trybie leczenia średniookresowego (leczenie przyczynowo-objawowe fobii społecznej, depresji reaktywnej). Mniej efektywna wydaje się ona w sytuacji konieczności podjęcia leczenia krótkoterminowego (leczenie objawowe, np. bezsenności, fobii izolowanych, następstw dystresu).

 Wybór najbardziej adekwatnej do naszych potrzeb formy psychoterapii

 Wybór najbardziej adekwatnej formy psychoterapii zawsze jest wynikiem dwóch rzeczy – tego co jest naszym problemem z którym zgłaszamy się na leczenie i jakie mamy oczekiwania wobec psychoterapii. Znając bowiem podstawowe cechy medycznie zorientowanych szkół psychoterapii (czyli psychoterapii poznawczo-behawioralnej oraz psychoterapii psychodynamicznej) możemy dokonać w miarę klarownego wyboru.

 Jeśli problemy psychiczne z jakimi się zgłaszamy mają charakter reaktywny (np. związany z doświadczeniem sytuacji traumatycznej) lub naszym celem jest uzyskanie poprawy objawowej wybieramy psychoterapię poznawczo-behawioralną. Jest ona również leczeniem z wyboru w zespołach uzależnień – zarówno od substancji psychoaktywnych jak i behawioralnych.

 Jeśli problemy z którymi się zgłaszamy mają charakter złożony i długoterminowy, związany zarówno z występowaniem dokuczliwych stanów emocjonalnych (np. lęku czy depresji ) lub trwałych dysfunkcji behawioralnych a naszym celem jest całościowa i trwała modyfikacja struktur osobowościowych wybieramy psychoterapię psychodynamiczną. Jest ona leczeniem z wyboru w większości zaburzeń lękowych, zaburzeń osobowości, znaczącej części zaburzeń nastroju i szeregu innych problemów psychicznych.

 W trakcie prowadzonej psychoterapii medycznej ważnym jest stała ocena jej efektywności klinicznej – pozwala to na modyfikację procesu leczenia i ewentualne wdrożenia innych metod terapeutycznych. Unikamy w ten sposób niepotrzebnego przeciągania procedur terapeutycznych, które nie przynoszą spodziewanych efektów klinicznych.

 Musimy jednak pamiętać, iż psychoterapia medyczna ma na celu uzyskanie nie tylko doraźnej poprawy samopoczucia – naszym zadaniem jest bowiem praca nad długoterminową stabilizacją stanu psychicznego pacjenta. Nie podejmuje więc decyzji o modyfikacji formy leczenia pochopnie – analizujemy na ile zrealizowane zostały założone cele terapeutyczne w kontekście czasu trwania i poziomu intensywności procesu terapeutycznego.

 Pamiętajmy – psychoterapia pomaga zarówno w wymiarze objawowym, krótkoterminowym jak i przyczynowym, długoterminowym.

 Oznacza to również, iż pozytywne następstwa psychoterapii medycznej będę dostrzegane również po jej zakończeniu – poprawi się nie tylko stan psychiczny pacjenta, ale również lepszy będzie poziom jego funkcjonowania społecznego, zawodowego czy rodzinnego.