Zaburzenia afektywne to grupa zaburzeń psychicznych, których głównym objawem chorobowe zmiany nastroju. Zmiany te mogą obejmować dysfunkcjonalne obniżenie nastroju, podwyższenie nastroju lub nadmierną chwiejność afektywną.

 Zmianom nastroju towarzyszą inne objawy kliniczne – obniżenie lub podwyższenie napędu psychomotorycznego, zaburzenia snu i łaknienia, dysfunkcje seksualne, nieprawidłowy układ rytmu dobowego, zaburzenia funkcji poznawczych, mnestycznych i uwagi oraz cały szereg innych.

 Zaburzenia afektywne mają charakter:

  •  Przewlekły, nawracający, z dużym nasileniem objawów klinicznych: choroba afektywna jednobiegunowa (ChAJ, nawracające epizody depresji), choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, nawracające epizody depresji i manii lub hipomanii)
  •  Przewlekły, uporczywy, z umiarkowanym nasileniem objawów klinicznych: dystymia (przewlekłe obniżenia nastroju), cyklotymia (przewlekła chwiejność nastroju)
  •  Epizodyczny, reaktywny, o zróżnicowanym nasileniu objawów klinicznych: epizod depresji reaktywny

 W poniższym artykule skoncentrujemy się na najczęściej rozpoznawanych klinicznie zaburzeniach afektywnych – właściwej depresji i cyklotymii. Dystymia oraz mieszane zaburzenia lękowe i depresyjne należące również do powszechnie rozpoznawanych zaburzeń emocjonalnych opisane są tutaj.

 Depresja jest zaburzeniem psychicznym o złożonej etiologii charakteryzującym się obniżeniem nastroju, obniżeniem napędu psychoruchowego, zaburzeniem rytmów okołodobowych i lękiem.

 Kluczowe objawy depresji

  •  Obniżenie nastroju, przeżywane przez pacjenta jako stale odczuwany smutek, przygnębienie, zobojętnienie, pustkę, ale czasami też jako uczucie rozdrażnienia, wybuchowości i zrzędliwości (dysforii). Towarzyszyć temu mogą myśli rezygnacyjne, poczucie braku sensu czegokolwiek, chwiejność emocjonalna, nadmierna płaczliwość.
  •  Anhedonia, czyli brak zdolności do odczuwania przyjemności z towarzyszącym jej spadkiem zainteresowań, wycofywaniem się z aktywności, które do tej pory sprawiały radość pacjentowi czy były dla niego interesujące, niezdolnością do odczuwania jakichkolwiek pozytywnych emocji, poczuciem zszarzenia życia, zobojętnienia.
  •  Stale odczuwane przez pacjenta uczucie zmęczenia, znużenia, osłabienia, trudność w mobilizacji do jakiekolwiek działania.
  •  Odczucie mniejszej energii życiowej, mniejszej wytrzymałości i zdolności do wykonywania wysiłku czy wypełniania swoich zadań życiowych.
  •  Stale odczuwany lęk, zazwyczaj o umiarkowanym lub znacznym nasileniu, czasami doświadczany przez pacjenta jako uczucie ciągłego napięcia emocjonalnego, rzadziej inne objawy lękowe (np. agorafobia, lęk napadowy). Czasami objawy fobijne, szczególnie fobia społeczna (wraz z unikaniem kontaktów interpersonalnych, wycofywaniem się z relacji społecznych).
  •  Spowolnienie lub podniecenie ruchowe (obniżony lub podwyższony napęd psychomotoryczny). Czasami poczucie ociężałości, nieporadności ruchowej. Rzadziej odczucie niepokoju ruchowego (zwłaszcza kończyn dolnych – tzw. zespół niespokojnych nóg).
  •  Utrzymująca się bezsenność, czasami też wczesnoranne budzenie się, spłycenie snu, uczucie bycia niewyspanym lub nadmierna senność, posypianie w ciągu dnia. Czasami wyraźna zmiana rytmów dobowych, ze zdecydowanym pogorszeniem samopoczucia i poziomu aktywności rano, stopniową poprawę w ciągu dnia i najlepszym funkcjonowaniem w godzinach wieczornych.
  •  Spadek lub wzrost masy ciała o minimum 5% w ciągu miesiąca, lub codzienny wzrost, lub spadek apetytu. Brak przyjemności jedzenia, osłabienie smaku, poczucie braku zróżnicowania różnych pokarmów (wszystko smakuje jednakowo, nie ma smaku).
  •  Trudności w koncentracji uwagi, obniżenie sprawności myślenia, subiektywnie odczuwane obniżenie sprawności pamięci i zdolności do uczenia się. Trudność w podejmowaniu decyzji, planowaniu, decydowaniu. Subiektywne obniżenie sprawności intelektualnej, pogorszenie sprawności zawodowej lub szkolnej.
  •  Poczucie nieuzasadnionej winy, obniżenie własnej wartości, obniżenie samooceny lub wręcz samoocena skrajnie negatywna.
  •  Negatywistyczne myśli na swój temat lub swoich bliskich (tzw. czarne myśli). Brak zdolności do planowania nawet w bliskiej perspektywie czasowej. Myślenie katastroficzne, w sytuacjach skrajnych urojenia nihilistyczne.
  •  Myśli samobójcze lub nawracające myśli o śmierci, pragnienie śmierci, podejmowanie prób samobójczych lub ich planowanie, zachowania autoagresywne (w tym prowokowanie sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia np. wypadków komunikacyjnych).
  •  Zaniedbywanie ważnych funkcji życiowych – niedbanie o prawidłowe odżywanie się, higienę osobistą, finanse osobiste, porządek w domu. Zaniedbywanie zdrowia: odmowa lub zaprzestanie leczenia chorób somatycznych, niezgłaszanie się na wizyty lekarskie, nieprzyjmowanie leków pomimo wyraźnych wskazań lekarskich.

 W diagnozie depresji pomagają tak zwane skale kliniczne objawów depresyjnych. Należą do nich – skala depresji Becka i skala depresji Hamiltona.

 Skala Depresji Becka – to skala samooceny służąca do przesiewowego rozpoznawania u siebie objawów depresji. Jednakże jest to tylko narzędzie pomocnicze, to znaczny, że nie w stanie zastąpić badania lekarskiego (psychiatrycznego). Wykonanie tej autodiagnozy pozwala na bardziej prawdopodobne ocenienie czy objawy, z jakimi się borykamy mogą mieć charakter depresyjny – wobec pozytywnej odpowiedzi niezbędna jest konsultacja u lekarza psychiatry.

 Skala Depresji Becka dostępna jest tutaj.

 Cyklotymia to zaburzenie afektywne polegające na utrzymujących się stale wahaniach nastroju i aktywności w postaci łagodnych epizodów subdepresji i hipomanii, które występują zamiennie zwykle bez związku z wydarzeniami życiowymi. Skala nasilenia objawów zazwyczaj nie skłania do podejmowania leczenia, choć zmienność nastroju jest dostrzegana zarówno przez chorującego, jak i jego najbliższe otoczenie. Problematyczna cyklotymia staje się w sytuacji bądź to znaczącego nasilenia objawów (zwłaszcza chwiejności nastroju, drażliwości, niepokoju, zmienności decyzyjnej) z towarzyszącym im pogorszeniem funkcjonowania w ważnych rolach życiowych.

 Cyklotymia jest co prawda uwarunkowana konstytucjonalnie (genetycznie), ale wpływ na nasilenie się jej objawów mają również znaczące, negatywne doświadczania życiowe, zwłaszcza przeciążenie przewlekłym stresem (lub też doświadczenie silnego, nagłego stresu). W takich okolicznościach nasilenie objawów cyklotymicznych może być znacznie większe, czasami ujawniają się wówczas pełnoobjawowe zespoły depresyjne lub maniakalne.

 Leczenie cyklotymii wymaga zwrócenia uwagi na ryzyko wystąpienia pełnoobjawowej depresji lub manii. Oznacza to, iż bardzo ostrożnie wprowadza się antydepresanty – zbyt ofensywne leczenie tymi lekami może bowiem doprowadzić do ujawnienia się objawów nadmiernie wzmożonego samopoczucia. W sytuacji zaostrzenia objawowego wskazane jest rozważenie włączenia leków normotymicznych – stabilizatorów afektu.

 Kluczowym aspektem postępowania klinicznego w leczeniu cyklotymii jest utrzymanie równowagi emocjonalnej chorego. Ważnym jest wyuczenia go technik samokontroli nastroju i identyfikowania niepokojących zmian w stanie psychicznym (wzmożenia lub obniżenia nastroju).

 Ze względu na opisywany wysoce niekorzystny wpływ przewlekle doświadczanego dystresu na stan psychiczny wskazane jest opanowanie złożonych technik relaksacyjnych. Krótkoterminowa Terapia Dystresu jest zalecaną metodą wspierającą w leczeniu cyklotymii.

  • List Title 1

  • List Title 2

  • List Title 3