O co powinniśmy zadbać w czasach pandemii i nie tylko wtedy?

Pandemia koronawirusa zaskoczyła nas wszystkich – zarówno swoim rozmiarem i intensywnością przebiegu jak i też skalę następstw.

Powoli zaczynamy dostrzegać perspektywę zakończenia tego koszmaru, widzimy szanse na powrót do pełnej normalności. WHO ogłosi koniec pandemii a zaczniemy żyć tak jak dawniej. Czy ten piękna chwila nadejdzie już wczesną wiosną czy też może kilkanaście tygodni później to nie jest aż tak istotne. Będzie euforia, zawsze tak było, gdy kończył się jakiś trudny okres w dziejach ludzkości – pamiętamy przecież o Szalonych Latach Dwudziestych jakie nadeszły po koszmarze I Wojny Światowej i epidemii Hiszpanki. Aby jednak poddać się temu radosnemu nastrojowi musimy zadbać o to aby dotrwać do tego czasu będąc zdrowymi i sprawnymi. 

Stąd i nasz artykuł będący też próbą podsumowania tego co już wiemy o psychosomatycznych i psychogennych czynnikach ryzyka osłabienia odporności naszych organizmów. Pamiętajmy, że bycie odpornym jest czymś ważnym dla każdego nie tylko w czasie pandemii Covid-19 (bo ta jak zakładamy w końcu nas opuści), o to należy dbać przez cały czas. Po prostu w obecnych realiach więcej się mówi o tym problemie – mamy też dużo więcej sensownych badań i spostrzeżeń naukowców z całego świata. I właśnie nimi chcieliśmy się z Wami podzielić.  

Co więc musimy zrobić?

• Chronić się przed przewlekłym stresem, przeciążeniem, nauczyć się wypoczywać i redukować napięcie  

Przewlekły stres może być źródłem upośledzonej odpowiedzi na szczepionki na choroby wirusowe m.in. na wirusa grypy co może sugerować, podobne osłabienie reakcji na przygotowywane obecnie szczepionki przeciw chorobie COVID-19.

Artykuł: Wong et al.: Chronic psychosocial stress: does it modulate immunity to the influenza vaccine in Hong Kong Chinese elderly caregivers? Age 2013 Aug; 35(4)

Innymi słowy, ludzie obciążeni przewlekłym stresem mogą być mniej chronieni przez przyszłe szczepionki na obecnie nękającą nas pandemie, niż ci z nas, którzy są mniej zestresowani lub podjęli wysiłek lepszego radzenia sobie z przewlekłym stresem.

Przewlekły stres upośledza nasza odporność, co może powodować zarówno zwiększenie prawdopodobieństwa zakażenia wirusem Sars-CoV-2 jak I cięższy przebieg spowodowanej przez ten patogen choroby COVID-19. Eksperci zalecają zachowania zmniejszające i moderujące negatywny wpływ przewlekłego stresu na nasz organizm, takie jak sen powyżej 7 godzin na dobę, umiarkowanie ćwiczenia fizyczne czy stosowanie technik uważności czy medytacji, zarówno w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa ciężkiego przebiegu choroby jeśli już dojdzie do wystąpienia COVID-19 ale także do zmniejszenia prawdopodobieństwa infekcji 

(Cohen et al. Chronic stress, glucocorticoid receptor resistance, inflammation, and disease risk. Proc Natl Acad Sci USA. 2012 Apr 17; 109(16):

5995–5999: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3341031/pdf/pnas.201118355.pdf; 

Ranasinghe et al.: Exercise and well-being during COVID 19 – time to boost your immunity. Expert

Rev Anti Infect Ther. 2020 Dec;18(12):1195-1200:

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14787210.2020.1794818;

Larenas-Linnemann et al.:

Enhancing innate immunity against virus in times of COVID-19: Trying to untangle facts from fictions.

World Allergy Organ J. 2020 Nov;13(11):100476.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7546230/pdf/main.pdf

• Spać, mocno, długo i w właściwych godzinach!

Bezsenność w czasie pandemii COVID-19

Szereg opublikowanych wyników badań naukowych ujawniło zaburzenia snu podczas pandemii COVID-19.

Badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Arystotelesa w Tesalonikach na ponad dwóch tysiącach osób ujawniły problemy ze snem u ponad 37% badanych osób. Według wyników ww. badań, kobiety i osoby mieszkające w miastach były bardziej narażone na kłopoty ze snem. Samotność, stany lękowe i obniżenie nastroju były objawami, które poprzedzały wystąpienie bezsenności.

(Voitsidis i wsp.: Insomnia during the COVID-19 pandemic in a Greek population. Psychiatry Research 289, 2020: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7217074/) 

W Chinach odnotowano podobna częstość występowania bezsenności: u ponad 33% badanych osób stwierdzono zaburzenia snu. Co więcej, w badaniu tym jasno stwierdzono zarówno znaczące zwiększenie odsetka osób z zaburzeniami snu jak i  pogorszenie bezsenności u osób uprzednio się skarżących na te dolegliwość.

(Li Y et al: Insomnia and psychological reactions during the COVID-19 outbreak in China. J Clin Sleep Med 2020: https://jcsm.aasm.org/doi/10.5664/jcsm.8524)

W publikacji francuskich badaczy, bezsenność była notowana u prawie 20% mieszkańców Francji, którzy wzięli udział w badaniach przeprowadzonych w czasie pandemii COVID-19.

(Kokou-Kpolou C: Insomnia during COVID-19 pandemic and lockdown: Prevalence, severity, and associated risk factors in French population. Psychiatry Research 290: ,https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7255302/)

Jak wykazały badania prowadzone w ostatnich kilkunastu latach, bezsenność nie jest jedynie uciążliwą dolegliwością ale może odbić ssie negatywnie na stanie zdrowia, włącznie z upośledzeniem odporności dotkniętego zaburzeniami snu organizmu ludzkiego.  

(Irwin MR: Why Sleep Is Important for Health: A Psychoneuroimmunology Perspective. Annu Rev Psychol. 2015 January 3; 66: 143–172: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4961463/; Savard J et al.: Chronic insomnia and immune functioning. Psychosom Med, Mar-Apr 2003;65(2):211-21: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12651988/ ).

Z uwagi na wpływ prawidłowego snu na odporność i regenerację organizmu, nie jest zaskoczeniem pojawienie się pierwszych doniesień naukowych mówiących o negatywnym wpływie zaburzeń snu na przebieg COVID-19

 (Zhang J: Poor-sleep is associated with slow recovery from lymphopenia and an increased need for ICU care in hospitalized patients with COVID-19: A retrospective cohort study. Brain Behav Immun 2020: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32512133/).

• Dbać o właściwą dietą, uprawiać aktywność fizyczną, unikać emocjonalnego przejadania się a jak zdołamy to próbować schudnąć!  

Poniżej przedstawiamy analizę wpływu nadwagi i otyłości na niekorzystny przebieg choroby COVID- 19 przeprowadzonej przez naukowców i klinicystów szwajcarskich i włoskich.

COVID-19 I OTYŁOŚĆ: NIEBEZPIECZNE ZWIĄZKI

Grazia Caci, Adriana Albini, Mario Malerba, Douglas M Noonan, Patrizia Pochetti, Riccardo Polosa

Szpital Kantonalny w Lucernie, Szwajcaria; Centrum Nauki i Technologii IRCCS MultiMedica,

Mediolan; Szpital Św. Andrzeja, Vercelli, Uniwersytet Katanii, Uniwersytet Insumbrii – Włochy.

Streszczenie angielskie w bazie danych Medline: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32759719/

Pełny tekst artykułu: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7465218/pdf/jcm-09-02511.pdf

Streszczenie

Poza zaawansowanym wiekiem i obecnością chorób współistniejących jako głównych czynników zwiększających ryzyko ciężkiego przebiegu i zgonu w przebiegu choroby spowodowanej przez wirus SARS-CoV-2 (COVID-19), coraz więcej dowodów wskazuje także na nadwagę i otyłość jako czynnik, który również przyczynia się do wystąpienia poważnych objawów i złego rokowania w COVID-19. Co więcej, w takim przypadku ciężkość przebiegu COVID-19 zdaje się rosnąć wraz ze wzrostem wartości wskaźnika masy ciała BMI (ang. body mass index). Wyżej opisany charakter związku pomiędzy COVID-19 a nadwaga/otyłością może być wyjaśniona mechanizmami z zakresu biologii i fizjologii.

Potencjalnymi mechanizmami patofizjologicznymi, które mogą wyjaśnić ten silny związek są: przewlekły stan prozapalny, większe natężenie stresu oksydacyjnego i upośledzony poziom odporności, powszechnie obserwowane u osób z nadwagą i otyłych. Rola cytokin, kinazy mTOR (tzw. ssaczego celu rapamycyny, ang. mammalian target of rapamycin) oraz zmian w polaryzacji komórek NK (ang. Natural Killer) jest również rozważana w tym aspekcie. Zmiany w tych procesach mogą powodować bądź przyspieszać szkodliwe zjawiska w komórkach zainfekowanych wirusem SARS-CoV-2.

Ponadto, otyłość jest powiązana ze zmniejszoną funkcją płuc i słabą odpowiedzią na wentylację mechaniczną, co automatycznie lokuje osoby otyłe w grupie wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu i śmiertelności z powodu COVID-19.

Oprócz tego, otyłość może również prowadzić do innych powikłań, takich jak niewydolność nerek, zaburzeń sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego i uszkodzenia naczyń, co w konsekwencji dodatkowo nasila negatywne następstwa COVID-19.

Osoby otyłe powinny zatem być szczególnie chronione przed potencjalnym narażeniem na SARS- CoV-2, włącznie z rozważeniem wzmożonych środków ochronnych i dystansu społecznego.

Pracownicy służby zdrowia muszą być świadomi, że otyłość predysponuje do ciężkiego przebiegu i gorszego rokowania u pacjentów chorych na COVID-19.